๗ รายวิทยุ เล่ม ๓๑

อาทิตย์ ที่ ๑๔ มิถุนายน  ๒๕๕๘

            ขอเจริญพร ท่านผู้รับฟัง วันนี้  แรม ๑๓ ค่ำ  เป็นวันโกน พรุ่งนี้ เป็นพระแรม ๑๔ ค่ำ  สิ้นเดือน ๗ มีเนื้อความในธรรมบท ภาค ๗ ว่า ในสมัยต้นปฐมโพธิกาล  ไม่มีวันพระ ไม่มีการแสดงธรรมจากพระสาวก  เหล่าพุทธสานิกชน ทำบุญแล้ว ก็ไปฟังธรรมที่อื่น  เป็นเหตุให้พระเจ้าพิมพิสาร ทูลขอให้พุทธองค์ทรงอนุญาต ให้เหล่าพุทธบริษัท ๔  แสดงธรรมได้  เท่าที่มีสติปัญญา  ฯ ณ บัดนี้ ถึงเวลา รายการธรรมะ ของวัดพระแทนศิลาอาสน์ ฯ   เป็นการชี้แจงธรรมะ  ในคติกถา ว่าด้วยภูมิเป็นที่ไปปฏิสนธิ   เล่มที่ ๓๑

             (ข้อ ๕๑๗) คติกถา ว่าด้วยภูมิเป็นที่ไป

            น.๓๗๒ ในปฏิสนธิขณะ อันสัมปยุตด้วยญาณ   คติสมบัติ คือการไปเกิด ในภพภูมิที่ดี  ย่อมมีอุปบัติ เพราะปัจจัยแห่งเหตุ เท่าไร ?  ฯ  เพราะปัจจัยแห่งเหตุ ๘ ประการ ๆ มีอุบัติ ๓ ขณะ  

            (ขณะที่ ๑)  เป็นขณะ(ชวนะ)วิถีจิต ที่ทำหน้าที่ แล่นเสพอารมณ์  อันเป็นช่วง ที่กำลังทำ กุศลกรรม  มี เหตุ ๓ ประการฝ่ายกุศล (กุศลเหตุ ๓ คือ  อโลภะ)ความไม่โลภ  (อโทสะ)ความไม่คิดร้ายต่อใคร ๆ  และ(อโมหะ)ความไม่หลง ฯ  เป็น(สหชาตปัจจัย)ปัจจัยเกิดขึ้นรวมกัน  แห่งเจตนาที่เกิดขึ้นใน(ขณะ)วิถีจิตแล่นเข้าไปเสพอารมณ์นั้น   ฯ

            ถ้าหากเป็นปฏิสนธิ ที่ไม่ประกอบด้วยญาณแล้ว  จะมีเหตุเพียง ๒ ประการ ฝ่ายกุศล คือ ความไม่โลภ  ความไม่คิดร้าย  แต่จิตยังมากไปด้วยความหลง ที่เป็นไปตามอวิชชา ฯ

            ฉะนั้น ท่านจึงกล่าวว่า “มีสังขาร  เพราะกุศลมูลเป็นปัจจัยบ้าง  ฯ

            (ขณะที่ ๒) พอจิตแล่นเข้าไปเสพอารมณ์แล้ว เป็นขณะแห่ง(นิกันติขณะ)ความยินดีติดใจ ปรารถนาภพ  เป็นเพราะนึกถึง ความยินดีติดใจ จึงมีความฟุ่งซ่าน ๆ เป็นสักกายสมุทยอันตะ  ส่วนที่ถือว่า เป็นเหตุก่อให้เกิดกายตน ๆ เกิดจาก ปุริมตัณหา ความทะยานอยาก ที่มีอยู่แล้ว แต่ชาติปางก่อน  จัดเป็นอุทธัจจะนิวรณ์  ของวิญญาณ  ที่ใกล้จะอุบัติขึ้น  ในช่วงที่กรรม มาปรากฏ เพื่อจะให้ผล  หรือในช่วงที่กรรมนิมิตหรือคตินิมิต  ที่กรรมซึ่งมาปรากฏนั้น สรรค์สร้างขึ้น  ฯ

                        เช่น เทพธิดาดอกบวบ  นางทาสี จะไปหาบน้ำ  เดินผ่านไป  เจอดอกบวบขม  เก็บคิดว่า จะเลยไป บูชาพระเจดีย์   กุศลจิตส่งไปก่อน  ไม่สนใจอันตราย ถูกควายป่า  แม่ลูกอ่อนขวิดตาย

            มีเหตุ   ๒ ประการ ฝ่ายอกุศล (อกุศลเหตุ ๒ ประการ) คือ โลภ ความโลภ กับ(โมหะ)ความหลง ทั้งในปฏิสนธิ ที่ประกอบด้วยญาณ และที่ไม่ประกอบด้วยญาณ  ฯ เป็นวาระขณะที่ ๒  ฯ  ฯ  เป็น(สหชาตปัจจัย) ปัจจัยเกิดร่วมกัน แห่งเจตนาที่ปราถนาภพ ที่เกิดขึ้นในขณะแห่งความยินดีนั้น ฯ   จิตสังขาร เป็นส่วนก่อให้เกิดกายตนเอง   อุบัติขึ้น ในภพใหม่ ฯ  

            ในช่วงนี้  ผู้ทีจวนจะตาย ก็จะเกิดความยินดี แม้แต่เปลวไฟแห่งนรกอเวจี  เพราะมีจิตอากูลด้วยโมหะ เกิดร่วมกับอกุศลเจตนา ฯ

            พระอินทรีย์ ถามว่า แม่น้องนาง  มาจากไหน มีเครื่องสีเหลือง  ล้วนแต่สำเร็จมาจากทองคำ      

ฉะนั้น จึงกล่าวว่า  มีสังขาร  เพราะอกุศลมูลเป็นปัจจัย ฯ

            เช่น ขอทาน  เห็นเศรษฐี ให้อาหารสุนัข ตัวนอนอยู่ใต้โต๊ะ  เกิดความสลดใจ ในโชควาสนาตนเอง  พอถึงกลางคืน ร่างกายอ่อนล้าเกิดไป  ธาตุไฟ ไม่สามารถย้อยอาหารได้  พอตายแล้ว  ไปเกิด  ภาษาพระเรียกว่า  สักกายสมุทยอันตะ  ส่วนที่ถือเอาว่า เป็นเหตุก่อให้เกิดกายตนเอง

            (ขณะที่ ๓)  เป็นขณะปฏิสนธิวิญญาณ  จะมีเหตุอุปบัติ ๓ ประการ  ฝ่ายอัพยากฤต  เป็นเหตุกลาง ๆ เฉย ๆ ภาษาธรรมะเรียกว่า สักกายนิโรธอันตะ  ส่วนที่ถือว่า เป็นเครื่องประดับกายตนเอง  ได้แก่ภาวะนิพพาน  ว่าโดยปริยาย ก็คือ ปัญญา ในอริยสัจ ๔ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค

            พอไปเกิดเป็นหมาแล้ว  เศรษฐีไปวัดพาไปด้วย  จึงได้ปรารถ กะพระปัจเจกพุทธเจ้าว่า ท วันไหน  ผมไม่มีเวลา จะให้สุนัขตัวนี้มาแทน ,  แล้วจีวรท่านก็เก่ามาก  แก้เดินหลงทาง สุนัข ก็วิ่งไปคาบจีวรดึง  ดึงไป ดึงมา จีวรขาด,  โยม จะทำจีวรถวาย,  งานทำจีวร ไม่ใช่งานน้อย ๆ  เดียวกลับไปดูจีวรเก่า ที่พอใช้ได้ ที่วัดโน้น ,  พอเหาะหลีกไป, ยื่นเหาะพระ จนหัวใจแตกตาย ฯ  

            เป็นเหตุที่มีวิบากกรรม  จำแนกแต่ละบุคคล ให้มีอัธยาสัย ชอบในการใช้ อายตนะ ๖ ตา หู ฯลฯ ไม่เหมือนกัน ได้แก่ อโลภ อโทสะ อโมหะ

            จัดเป็นปัจจัยแห่งเหตุ  ๘ ประการ  ในขณะที่ กรรม คือ สักกายนิโรธอันตะ  ส่วนที่ถือว่า เป็นเครื่องประดับกายตนเอง  นั้นถือปฏิสนธิ  ,ๆ ที่ประกอบญาณ ,ๆ  หมายถึง ความรู้แจ้ง ที่เฉียบแหลมอย่างยิ่ง   เป็น(สหชาตปัจจัย) ปัจจัยโดยความเกิดขึ้นพร้อมกัน  แห่งเจตนาที่เกิดในขณะที่ ๓ นั้น   ฯ

        ส่วน ปฏิสนธิ ที่ไม่ประกอบด้วยญาณ  จะมีเหตุ ๒ ประการ คือ อโลภ  อโทสะ ฝ่ายอัพยากฤต  เป็นเหตุกลาง ๆ  แต่เรื่องความหลง ติดใจ ปรารถนา กามคุณ ที่เป็นไปในภพ  รึ. ยังไม่รู้จักคำว่าพอดี

            เช่น โทเตยยพราหมณ์   ตายแล้ว  เกิดความติดใจ หวงทรัพย์สมบัติ      มีจิตสังขาร  เพราะอกุศลมูลเป็นปัจจัย  ไปเกิดเป็นสุนัข ที่บ้านลูกชายคนโต ฯ เห็นพระไม่ได้ ไม่ถูกกันกับพระ  จนพระพุทธเจ้า ทักทวงว่า อะไรกัน นักหนา โทเตยยพราหมณ์  ตายแล้ว ยังไม่เลิกกันอีกเหรอ ?  ทำให้คนในบ้านได้ยินเสียงทักทาย ฯ  พอลูกชายกลับมา  เอ๊.ทำไม  หมาน้อย ผิดแปลกไปมาก ฯ   คนในบ้าน ก็เล่าเหตุการณ์ให้ฟัง,  โกรธว่า พ่อจะไปเกิดเป็นหมา ได้อย่างไร ?  เอาอย่างนี้ ซิ.ตอนพ่อตายแล้ว เห็นไม้เท้าทองคำ มัย.  ตอนหมา กำลัง เคลิม คออ่อนง๊อกแง๊ก.  ค่อยกะซิบ ข้างหูว่า พ่อ ไม้เท้าทองคำ อยู่ที่ไหน ฯ  หมา ตกใจ วิ่งไปดูที่ฝั่งไม้เท้า ฯ  ที่ฝั่งขุมทรัพย์  ฯ

            ส่วน ปัญญา  ที่ถือว่า เป็นเครื่องประดับกายตนเอง  เป็นเหตุที่มีวิบากกรรม  ไม่ได้ติดตามมา เป็นสหชาต-แห่งเจตนาที่เกิดขณะนั้น เรียกว่า มีวิญญาณ  เพราะนามรูปเป็นปัจจัยบ้าง  มีนามรูป เพราะวิญญาณ เป็นปัจจัยบ้าง ฯฯ

           **เหล่านี้ คือ ปัจจัยแห่งเหตุ ๖ ประการ มีอุบัติ ๓ ขณะ ในปฏิสนธิ อันไม่ประกอบด้วยญาณ ฯ   

ฉะนั้น จึงกล่าวว่า มีวิญญาณ เพราะนามรูป เป็นปัจจัยบ้าง  มีนามรูป  เพราะวิญญาณ เป็นปัจจัยบ้าง ฯ 

***  ปัจจัยแห่งเหตุ ๘ ประการ และ ๖ ประการ   มี ระยะ ๓ ขณะ เหล่านี้ ให้อะไร  อุปบัติขึ้น ในขณะปฏิสนธิ  ?.  ให้ธรรม ๑๔ ประการ แรก อุบัติขึ้น  ๔  ครั้ง 

            ทำนองสวด...น.๓๗๓  (ครั้งที่ ๑) เป็น (เบญจขันธ์) ขันธ์ ๕ รูป เวทนา ฯลฯ  (  เป็นปัจจัยแห่งเหตุ ๔  คือ (๑)เป็น(สหชาตปัจจัย)ปัจจัยโดยความเกิดขึ้น พร้อมกัน,   (๒) เป็น(อัญญมัญญปัจจัย)ปัจจัยโดยการช่วย สนับสนุน ซึ่งกันและกันในความเกิดขึ้น,   (๓) เป็น(นิสสยปัจจัย) ปัจจัยโดยอาศัยการเหนี่ยวรั้งกัน หรือที่เรียกว่า ปัจจัยยึดเหนี่ยว, (๔) เป็น(วิปปยุตตปัจจัย) ปัจจัยโดยการแยกส่วนต่างหากจากกัน หรือเรียกว่า ปัจจัยแยกส่วน ฯ  )

            (ครั้งที่ ๒)  เป็นมหาภูตรูป ๔ ดิน น้ำ ลม ไฟ  ( เป็นปัจจัยแห่งเหตุ ๓ คือ  (๑) เป็น(สหชาตปัจจัย)ปัจจัยโดยความเกิดขึ้น พร้อมกัน  (๒) เป็น(อัญญมัญญปัจจัย)ปัจจัยโดยการช่วย สนับสนุน ซึ่งกันและกันในความเกิดขึ้น, (๓) เป็น(นิสสยปัจจัย) ปัจจัยโดยอาศัยการเหนี่ยวรั้งกัน หรือที่เรียกว่า ปัจจัยยึดเหนี่ยว ),

            (ครั้งที่ ๓)  (เครื่องปรุ่งชีวิต ๓ ประการ)  ชีวิตสังขาร  องค์ประกอบแห่งชีวิต ๓ ประการคือ ๑ อายุ ได้แก่ รูปชีวิตอินทรีย์และอรูปชีวิตอินทรีย์ ,  ๒ ไออุ่น ได้แก่ โตโชธาตุ ,  ๓ วิญญาณ ได้แก่ ปฏิสนธิวิญญาณ   

            ( เป็นปัจจัยแห่งเหตุ ๔  (๑) เป็น (สหชาตปัจจัย) ปัจจัยร่วมส่วน,  (๒)  เป็น(อัญญมัญญปัจจัย)ปัจจัยสนับสนุน,  (๓) เป็น(นิสสยปัจจัย)ปัจจัยอาศัยการเหนี่ยวรั่ง  (๔) เป็น(วิปปยุตตปัจจัย) ปัจจัย โดยควาแยก ส่วนออกไปต่างหากจากกัน หรือ ปัจจัยแยกส่วน,)

            น.๓๗๔(บน) (ครั้งที่ ๔ ) นามและรูป เป็นปัจจัย ๔ เหมือนกัน ฯ ฯ เหล่านี้ คือ  ธรรม ๑๔ ประการ แรก   เป็นเหตุก่อให้เกิดกายตนเอง  ทั้งปฏิสนธิ ที่ประกอบด้วยญาณ  และไม่ประกอบด้วยญาณ ฯ

          ต่อไป เป็น ๑๔ ประการ หลัง  ปฏิสนธิ    มีอุบัติขึ้น ๔ ครั้ง

****       ตรวจสอบใหม่ ..(ครั้งที่ ๑) เป็นขณะปฏิสนธิ ที่ประกอบด้วยญาณ และไม่ประกอบด้วยญาณ  อรูปขันธ์  ๔ เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ  เป็น(สหชาตปัจจัย) ฯลฯ เป็น(สัมปยุตตปัจจัย) ปัจจัย โดยการประกอบส่วนต่าง ๆ เข้าด้วยกัน

          (ครั้งที่ ๒ )  เป็นปฏิสนธิ ที่ประกอบด้วยญาณ   มีเหตุ ๓ ประการ  ฝ่ายอัพยากฤต อโลภะ อโทสะ อโมหะ  เป็นเหตุกลาง ๆ แต่เป็นวิบาก ที่มีเวร มีกรรม

            ส่วนปฏิสนธิ ที่ไม่ประกอบด้วยญาณ นั้น  มีเหตุ ๒ ประการ  ฝ่ายอกุศล ได้แก่ ความโลภ กับ ความหลง  ๆ จนไม่รู้ว่า แบบไหนดี –ชั้ว   เป็น(สหชาตปัจจัย)ฯลฯ เป็นสัมปยุตตปัจจัย

            เช่น พระติสสะ ปรารถนา อยากจะทำจีวร    ตัวพี่สาวท่าน เห็นว่า ผ้าที่จะใช้ทำ น่าจะเป็นผ้าที่ดีกว่านี้   จึงเปลี่ยนผ้าใหม่ให้ ฯ  เกิดความหลง ดีอกดีใจ   พอกลางคืน ธาตุไฟ ไม่ปกติ  ทำให้ท่านมรณภาพ

            พอมรณภาพแล้ว เป็นวาระขณะที่ ๒ ปฏิสนธิวิญญาณ ที่ไม่ประกอบด้วยญาณ ฝ่ายอกุศล  โลภ กับหลง   ภาษาบาลี คือ นิกันติ ความติดใจปราถนา  จัดเป็นปุริมตัณหา   ภาษาพระอภิธรรมเรียกว่า สักกายสมุทยอันตะ  ส่วนที่ถือเอาว่า เป็นเหตุก่อให้เกิดกายตนเอง   จึงส่งผล จิตสังขาร ไปเกิดเป็นเล็น ที่จีวร ฯ            

            หวง เห็นพระเข้าใกล้จีวรไม่ได้  ร้องตะโกนรัน  เป็นเพราะเหตุอุบัตลำดับที่ ๓ ฝ่ายที่ถือว่า เป็นเครื่องประดับกายตนเอง ไม่ได้ติดตามมา ฯ

            (ครั้งที่ ๓ ) เป็นนามและวิญญาณ  ทั้ง ๒ นี้  ในปฏิสนธิ  ทั้ง ๒ ฝ่าย  แล้วแต่ใคร จะนำไปก่อน  ถ้านามไปก่อน วิญญาณ ก็จะตามไป  ถ้าวิญญาณไปก่อน  นามก็จะน้อมไปทางนั้น  สุดแต่บุญกรรม เป็น(สหชาตปัจจัย)ฯลฯ เป็นสัมปยุตตปัจจัย  ฯ 

          ***ปกติเป็นครั้งที่ ๒***(น.๒๙๘ ข้อ ๔๓๖) (ครั้งที่ ๔ )  เป็นอินทรีย์  ๕ ในปฏิสนธิ ทั้ง ๒ ฝ่าย  ๆ คือ ๑ ศรัทธาอินทรีย์ จะพึงเห็นได้ใน(โสตาปัตติยังคะ ๔) หมายถึง องค์ธรรมส่วนเบื่องต้นอันเป็นเหตุให้ได้บรรลุความเป็นพระโสดาบัน ๔ ประการ   ซึ่งจำแนกเป็น ๒ ประเภท คือ  ประเภทที่ ๑ ได้แก่ (๑) การประกอบด้วยความเลื่อมใส อันไม่หวั่นไหวในพระพุทธเจ้า, (๒)-ในพระธรรม, (๓) –ในพระสงฆ์ , (๔) การประกอบด้วยอริยศีล ฯ

          ประเภทที่ ๒ (๑)สัปปุริสสังเสวะ การคบสัตบุรุษ, (๒)สัทธัมมัสสวนะ การฟังคำสั่งสอนของท่าน, (๓) โยนิโสมนสิการ การทำไว้ในใจโดยอุบายที่ชอบ, (๔) ธัมมานุธัมมปฏิปัตติ การปฏิบัติธรรมสมควรแก่ธรรฒ ฯ ครบองค์ธรรม ๔ ในศรัทธาอินทรีย์ ฯ

           (๒) วิริยอินทรีย์ พึงเห็นได้ ในสัมมัปปธาน ๔ ฯ   คือ ๑,พอเกิดศรัทธาแล้ว  รู้เหตุเกิดความคำนึงถึง  เพื่อประโยชน์ แก่การประครอง ความเพียร พยายามชอบ อย่าให้บาปอกุศลเกิดขึ้น ,

            ๒   รู้เหตุแห่ง(ฉันทะ)ความพอใจ ๆ ในการประคับประครอง พยายามอย่าให้บาปกุศลธรรม ที่เกิดขึ้นมาแล้ว  ก็อย่าให้เกิด ขึ้นมา เพิ่มอีก,

            ๓  ขอจับประเด่นธรรมนี้ เข้ากับจิตภาวนา  รู้เหตุ แห่งจิตภาวนา  เกิด(มนสิการ)การ ใส่ใจถึง จิตภาวน ที่เกิดขึ้น มาแล้ว,

            ๔  ความปรากฏ แห่งจิตภาวนา ทุกขั้นตอน เป็นธรรมอย่างเดียวกัน  กับเหตุ ให้เกิดขึ้น แห่งวิริยอินทรีย์ ฯ

            โยมจะฟังออกมัย หน๊อ. ถ้าพระน่าจะฟังรู้เรื่อง

        (๓)  สติอินทรีย์ พึงเห็นได้ในสติปัฏฐาน ๔ ฯ    คือ ๑.พอจิตภาวนาเกิดขึ้นแล้ว,  จะรู้ว่า  มีเหตุเกิด แห่งความคำนึงถึง  เพื่อประโยชน์ แก่ความตั้งมั่นแห่ง(สติปัฏฐาน)หลัก ที่สติ เข้าไป ตั้งมั่น คือ การพิจารณาเห็นกาย ในกาย กายตัวนี้ คือ กายที่อยู่ในธรรม ,

            ๒  รู้ว่า เหตุเกิดแห่ง(ฉันทะ)ความพอใจมาจากหลัก ที่สติ เข้าไปตั้งมั่น คือ การพิจารณาเห็น เวทนา ใน เวทนา ว่า ขณะจิตของเรากำลังเสวยอารมณ์ เวทนาฝ่ายไหน เป็นสุขหรือทุกข์ หรือว่า เป็นอุเบกขาเวทนา ฯ  

            ๓  ย่อมรู้เหตุเกิด แห่ง(มนสิการ)การใส่ใจ ที่สติปัฏฐาน เข้าไป ตั้งมั่น จึงเป็นเหตุเกิด ให้พิจารณา เห็น จิตในจิต ว่า ขณะนี้   จิตภายนอก ฟุ้งซ่าน จิตนิ่ง ภายใน,  

            ๔  ความปรากฏถึงธรรมในธรรม  ในสติปัฏฐาน ๔  ทั้งกาย เวทนา จิต  ธรรม ว่า เป็นธรรมฝ่ายดำ หรือฝ่ายขาว ที่กำลังเป็นไป ฯ เหล่านี้ คือ การรู้ เหตุเกิด แห่งสติอินทรีย์ ฯ

            น.๒๘๗  เมื่อมีจิตมั่นคงในสติปัฏฐาน ๔ ดีแล้ว  ต่อไป   

            น.๓๐๑ (ข้อ ๔๔๑) สมาธิอินทรีย์ พึงเห็นได้ในฌาน ๔ ด้วยความหมายว่า ไม่มีความฟุ้งซ่าน ในปฐมฌาน ๆ ไม่มีนิวรณ์ ๕, 

             ทุติย  ไม่มีวิตกวิจาร  เพราะวิตก วิจาร ปีติ สุข และเอกัคคตา เป็นไปเพื่อประโยชน์ แก่การได้ปฐมฌานเท่านั้น   เพราะฉะนั้น ทุติย. จึงไม่มีวิตก วิจาร , ตติยะ ออกจากปีติ, จตุตถฌาน ออกจากสุขและทุกข์ ฯ

        น.๓๐๒ (ข้อ ๔๔๒) ปัญญาอินทรีย์ พึงเห็น ความประพฤติได้ ในอริยสัจ ๔  ด้วยความหมายว่า เป็นใหญ่ในการเห็น อริยสัจ คือ ทุกข์   ตัณหาเป็นเหตุให้เกิดทุกข์   ความสลัดทิ้ง ความเพลิดเพลิน ยินดี ในภพ เป็นความดับทุกข์    ปฏิปทา เป็นเครื่องดำเนินไปถึง ความดับทุกข์  คือ อริยมรรคมีองค์ ๘ ฯ

          ๑.ย่อมรู้เหตุเกิด แห่งการคำนึงถึง หนทาง ที่จะดำเนิน  อีกต่อไป คือ อริยมรรค มีองค์ ๘ เพื่อประโยชน์ แก่ความไม่ฟุ้งซ่าน นั้นก็คือ สัมมาทิฏฐิ ความเห็นโทษในกามคุณ ๕ เป็นรูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส  ,  

            ๒  จึงเกิด สัมมาสังกัปปะ ความดำริที่ จะออก จากกามคุณ ๕ ที่เรียกว่า เนกขัมมะ ตามกำลัง สติปัญญา, 

            ๓ ทางวาจา (สัมมาวาจา) คือ วจีกรรม ๔ , ๔ สัมมากัมมันตะ  เป็นกายกรรม ๓ พูดไป พูดมา  มีแต่ภาษา ธรรมฯ  ขอแวะบ้างก็ไม่ได้,

            (๒) ย่อมรู้เหตุเกิดแห่ง(ฉันทะ)ความพอใจ ที่ดำเนิน ตามทางอริยมรรค  พอใจกับความไม่ฟุ้งซ่าน,  (๓)  รู้เหตุแห่งมนสิการ ที่เป็นเหตุ ให้หาย ความฟุ้งซ่าน , 

            (๔) ความที่อริยมรรคมีองค์ ๘ นั้น ปรากฏเป็นธรรมอย่างเดียวกัน ฯ  เหล่านี้ คือ ย่อมรู้เหตุเกิดแห่งสมาธิ,อินทรีย์  ๆ เกิดแล้ว เนินไป  ตามทางนี้

            นี้คือ อินทรีย์ ๕ ในบรรดาธรรม ๑๔ ประการ หลัง  สำหรับปฏิสนธิ อันประกอบด้วยญาณ  ได้แก่ สักกายนิโรธอันตะ  ส่วนที่ถือว่า เป็นเครื่องประดับกายตนเอง  ได้แก่ภาวะนิพพาน  ว่าโดยปริยาย ก็คือ ปัญญาอินทรีย์ ในอริยสัจ ๔ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค ฯ

          ถ้าเป็นปฏิสนธิ ที่ไม่ประกอบด้วยญาณ    ยกเว้นปัญญาอินทรีย์  เว้นจากปัญญา  อินทรีย์  มีความหมายว่า  กิจที่ทำหน้าที่หลัก  ปัญญา หมายถึง ให้รู้ชัด ถึงผลกรรม ที่ทำไปแล้ว  ว่าจะเกิดผลอะไรตามมา  ฯ  เหตุปัจจัย อย่างนี้  ไม่มี ในปฏิสนธิ  อันไม่ประกอบด้วยญาณ ฯ ภาษาพระเรียกว่า  ไม่มีความรู้ในอริยสัจ ๆ เป็นของแท้ ไม่ผิดแน่นอน ไม่มี ที่จะกลายเป็นอย่างอื่น   ที่ชื่อว่า ทุกข์ มีอธิบายว่า บีบคั้น  ถูกปัจจัยปรุ่งแต่งให้หลง  ก่อความเดือดร้อน   มีอรรถว่า แปรปรวน เปลี่ยนแปลงไม่อยู่กับร้องกับรอย ฯ  

            จึงทำให้เกิดมี ธรรม ที่ไม่เหมือนกัน ในปฏิสนธิ อันไม่ประกอบด้วยญาณ  เป็น ๑๒ ประการหลัง  มีอุบัติ ๔ ครั้ง 

            เล่ม ๓๑ น.๓๐๕ ข้อ ๔๔๘)   พึงเห็นความประพฤติเพราะเว้นขาดจากปัญญาอินทรีย์  ด้วยอรรถว่า เป็นใหญ่ในความมองไม่เห็น อริยสัจคือทุกข์    ด้วยอรรถว่า น้อมใจเชื่อ ในสิ่งที่ไร้สาระ  (วิริย-สติอินทรีย์) ประคับประครอง ตั้งอกตั้งใจ  หมกหมุ่น อยู่กับสิ่ง ที่ไม่ก่อให้เกิดวิชชา  ฯ  การที่คนเรา ไม่รู้ชัดถึงผลกรรม ที่ทำไปแล้ว  ว่าจะเกิดผลอะไรตามมา เป็นผลมาจาก การขาด  สักกายนิโรธอันตะ  ส่วนที่ถือว่า เป็นเครื่องประดับกายตนเอง  ได้แก่  ปัญญาอินทรีย์ ๆ  ตัวนี้  เป็นสหชาต- เป็นอัญญมัญญ- เป็นนิสสย- เป็นสัมปยุตต-ฯ

            เหล่านี้ คือ ๑๒ ประการหลัง ฯ เป็นเหตุ ให้ผล  ในปฏิสนธิขณะ อันไม่ประกอบ ด้วยญาณ ทุกชั้นวรรณะ ฯ

            ***โอ๊ย ๆ ๆ กำหนดธรรมในธรรม เกือบจะบ้าตายแล้ว ฯ

            ไม่เอา ขี้เกียจไปเกิด   จะทำอย่างไง ?

น.๑๑ เชิงอรรถ)  นิททสวัตถุ  ๗ เหตุที่ทำให้เป็นผู้ไม่เกิดอีกต่อไป หมายถึง เหตุให้ภิกษุ ได้ชื่อว่า นิททสะ ผู้ปราศจาก ๑๐ ปี  ผู้ไม่มี ๑๐ ปีอีกต่อไป  นิพพีสะ ผู้ปราศจาก ๒๐ ปี   นิตตึงสะ ผู้ปราศจาก ๓๐ ปี เป็นต้น

            กล่าวกันว่า  ปัญหาเกี่ยวกับเรื่องนิททสะ เป็นต้นนี้  เกิดขึ้นในลัทธิเดียรถีย์ โดยพวกเดียรถีย์  ให้เรียกนิครนถ์ ผู้หนึ่ง ซึ่งสมาทานข้อวัตร์ปฏิบัตมีกำหนด ๑๒ ปี  แต่ได้เสียชีวิต เมื่อประพฤติได้ ๑๐ ปี ว่า นิททสะ ฯ

            ซึ้งมีความหมายว่า นิครนถ์ผู้นั้น   ถ้ากลับมาเกิดในโลกมนุษย์อีก สมาทานข้อวัตรปฏิบัติ  จะใช้เวลาปฏิบัติ แค่ ๑ ปี หรือ ๒ ปี

            ท่านพระอานนท์  ฟังเรื่องนี้แล้ว  นำความมากราบทูลถามฯ  พระผู้ ฯ  ตรัสในความหมายใหม่ว่า  คำว่า นิททสะ เป็นต้นนี้ เป็นคำเรียก พระอรหันตขีณาสพ  เพราะเมื่อท่านปรินิพพาน ในขณะที่ท่านมีอายุได้ ๑๐ ปี  ก็ชื่อว่า เป็นผุ้ไม่มีอายุ ๑๐ ปี อีกต่อไป  แม้แต่ ๑ ปี ๑ เดือน ๑ วัน ชั่วกาลครู่เดียวก็ไม่มี

            ทั้งนี้ เพราะพระอรหันตขีณาสพ  ไม่มีการปฏิสนธิจิต อีกต่อไป  ดังนั้น นิททส  จึงหมายถึง ผู้ที่ไม่มีการบังเกิดใหม่ อีกต่อไป

            โดยต้องประกอบด้วยธรรม ๗ ประการ คือ   (๑) เป็นผู้มีฉันทะแรงกล้าในการสมาทานสิกขา คือ ศีล สมาธิ ปัญญา   ทั้งเป็นผู้ยังไม่หมดความรักในการสมาทานสิกขา อีกต่อไป ฯ  (๒)-ในการไตร่ตรองธรรม   ทั้งเป็นผู้ยังไม่หมดความรักในการไตร่ตรองธรรม อีกต่อไป ฯ   (๓)-ในการกำจัดความอยาก  ทั้งเป็นผู้ยังไม่หมดความรักในการกำจัดความอยาก อีกต่อไป ฯ   (๔) –ในการหลีกเร้น  ทั้งเป็นผู้ยังไม่หมดความรักในการหลีกเร้น  อีกต่อไป ฯ  (๕) –ในการบำเพ็ญเพียร   ทั้งเป็นผู้ยังไม่หมดความรักในการบำเพ็ญเพียร อีกต่อไป ฯ  (๖) –ในสติและปัญญาเครื่องรักษาตัว   ทั้งเป็นผู้ยังไม่หมดความรักในสติและปัญญาเครื่องรักษาตัว อีกต่อไป ฯ   (๗)-ในการแทงตลอดซึ่ง(ทิฏฐิ) มัคคทัสสะ การเห็นประจักษ์ ด้วยอริยมรรค  ทั้งเป็นผู้ยังไม่หมดความรักในการแทงตลอด(ทิฏฐิ)ซึ่ง(ทิฏฐิ) มัคคทัสสะ การเห็นประจักษ์ ด้วยอริยมรรค  อีกต่อไป ฯ  (รายละเอียด เล่ม ๑๑ ข้อ ๓๓๑  ๓๔๕  ๓๔๖

            เนื้อความธรรมะทั้งหมดนี้ ได้นำมาจากพระไตรปิฏก  เล่ม ๑๑  ข้อ ๓๐๕  คำ ว่า อัทธา ๓  ระยะกาล   เล่มที่ ๓๑ (ข้อ ๒๔๖ ฉวิวัฏฏญาณนิทเทส  แสดงญาณความรู้ในการหลีกออก ๖ อย่าง ฯ ข้อ ๓๗๐ โวทานญาณนิทเทส แสดงญาณความรู้เป็นเหตุทำให้จิตผ่องแผ้ว ฯ)  ข้อ ๕๑๗  คติกถา ว่าด้วยภูมิเป็นที่ไป  ฯ

            สำหรับท่านที่ต้องการศึกษาค้นคว้าก็สามารถศึกษาได้จากพระไตรปิฏกทั้งฉบับคอม ฯ และฉบับบันทึกเป็นอักษร ฯ

ขอกราบขอบพระคุณ ท่านเจ้าคุณพระวินัยสาทร เจ้าอาวาสวัดพระแทนศิลาอาสน์ที่ได้เอื้อเฟื้อ ถวายเวลา และอีกส่วนหนึ่ง ก็เป็นเวลาที่ทางสถานีวิทยุ อสมท. ก็ได้จัดเวลาถวายให้ตามสมควร ฯ สำหรับรายการธรรมะในวันนี้  ได้หมดเวลาลงแล้ว ฯ ขอให้ท่านผู้ฟังจงโชคดี ฯ